Wie neemt hier eigenlijk de beslissingen?" Stel die vraag aan de jeugd- en gezinswerkers van Buurtzorg Jong en je krijgt waarschijnlijk eerst een glimlach, gevolgd door een antwoord dat laat zien hoe gedeeld leiderschap hier in de praktijk werkt. Want bij deze platte organisatie in een typisch Achterhoekse gemeente draait alles om eigen initiatief, korte lijnen en eenvoudig georganiseerde zorg. Geen managementlagen, maar doen wat werkt, voor de gezinnen en voor de buurt. En daar zijn de bevlogen jeugd- en gezinswerkers trots op. Hoe lukt het Buurtzorg Jong om met zo’n informele aanpak tóch stevig resultaat te boeken in de jeugdsector die constant onder tijdsdruk en financiële druk staat?

Door: Nathanja van Harten – den Hertog, Juli 2025

Een verkennend onderzoek

meisjeachterhoek In het complexe werk met gezinnen krijg ik als ambulante gezinsprofessional bij het Leger des Heils te maken met veel verwijzende instanties, met elk een eigen aanpak, taal en werkwijze. Buurtzorg Jong is daar één van, en zij vallen op. Mijn persoonlijk frame van Buurtzorg Jong is dat van een betrokken en vaardige regievoerende partij, waar zorg vlot geregeld wordt en waar vriendelijke jeugd- en gezinswerkers effectief en mensgericht werken. Een organisatie die dichtbij gezinnen staat, met een sterke focus op samenwerking en vertrouwen, ook met de overige partijen die in samenwerking om het gezin heen staan. Daarnaast heeft de beschreven organisatievorm op de website ook mijn nieuwsgierigheid gewekt. Is er mogelijk een relatie tussen hun werkwijze in de gezinnen, de opvallende resultaten en de plat georganiseerde structuur?

Voor een verkennend onderzoek in het kader van de masteropleiding ‘Systemisch werken met jeugd’ kreeg ik de kans om me onder te dompelen in deze organisatie. Om mee te kijken, te luisteren, vragen te stellen en te observeren wat er gebeurd in de ‘white spaces between people’, zoals Braun & Kramer (2015) cultuur omschrijven. En zo loop ik op een warme maandagochtend met een notitieboekje en pen in de aanslag, het kantoor van Buurtzorg Jong in Ulft binnen. Ik word ontvangen in een nette ruimte met veel licht, een moderne inrichting en een vleugje kleur van vier abstracte schilderijen. De koffiemachine met diverse luxe opties staat de hele dag ter beschikking voor medewerkers, gezinnen en ketenpartners die langskomen voor overleg. De werksfeer is informeel, maar het werk staat onmiskenbaar centraal. Collega’s zijn geconcentreerd bezig achter hun laptop en voor het plegen van een telefoontje lopen ze naar een rustige ruimte. Sommige collega’s werken een hele dag op kantoor, anderen vallen even binnen om wat werk te doen en ondertussen gauw iets te eten. Het ritme is flexibel en afgestemd op wat nodig is, zonder vaste regels of controle. Er is ook ruimte voor persoonlijke aandacht en zorg voor elkaar, een kort praatje onderbreekt het werk. Hoewel het duidelijk is dat ieder een eigen caseload heeft, werken ze nauw samen en zijn ze bereid het eigen werk even aan de kant te zetten, om met de ander mee te denken. Bijzonder is hoe vanzelfsprekend hun zelforganisatie voelt. Er is geen zichtbare hiërarchie, geen aparte kamers voor leidinggevenden en niemand die overduidelijk regie voert in het team. Alles lijkt gebaseerd op onderling overleg, afstemming en vertrouwen. Tijdens gesprekken valt meermaals de opmerking: “We zijn plat georganiseerd. Heel plat.” Het wordt uitgesproken met een zekere trots, alsof het iets vanzelfsprekends is. Die houding, een gedeeld eigenaarschap en gedeelde verantwoordelijkheid, maakt zichtbaar hoe dit team zichzelf aanstuurt, zonder bovenlaag die bepaalt, controleert of bijstuurt. Wat gedaan moet worden, wordt opgepakt. Niet omdat het moet, maar omdat het logisch voelt. Die houding komt ook terug in het contact met gezinnen. “We komen niet binnen als hulpverlener die komt vertellen hoe het moet, maar als mens,” vertelt een jeugd- en gezinswerker. “We gaan naast iemand zitten, letterlijk en figuurlijk.” Het is duidelijk, hier staat een team dat zijn werk met overtuiging en toewijding doet. Om écht iets te betekenen. Voor elkaar, voor jeugdigen en gezinnen en voor de gemeenschap waarin ze werken.

Het Buurtzorgmodel

cirkel onion bzj4 Hoe kan het dat een organisatie die dezelfde zorg aanbiedt als vele anderen in de regio toch zo opvalt? Wat op het eerste gezicht vanzelfsprekend oogt, blijkt het resultaat van een bewust gekozen en doordachte manier van organiseren. Buurtzorg Jong opereert in de gemeente Oude IJsselstreek als een schakel tussen de pedagogische basis en de gespecialiseerde jeugdzorg, gebaseerd op de uitgangspunten van het nationaal en internationaal bekende Buurtzorgmodel. Dit model ontstond als antwoord op de vraag naar zorg dichtbij de cliënt, waarbij kleine teams samenwerken zonder versnippering en waar professionals met plezier en naar eigen inzicht werken. Buurtzorg Jong, inmiddels verspreid over diverse regio’s in Nederland, is vanaf de oprichting in 2012 opgezet met hetzelfde uitgangspunt. Zij werken vanuit een aantal kernprincipes, die zij zelf hun vuistregel noemen: eerst echt luisteren en contact maken, vervolgens passende hulp dichtbij bieden, met zelfsturende teams die eenvoudige, directe zorg leveren, waarbij elk kind als uniek wordt gezien en professionals gelijkwaardig samenwerken met gezinnen. Zij doen dit in een lokale aanpak die het netwerk rondom gezinnen versterkt en buurten creëert waar kinderen zich goed kunnen ontwikkelen.

Het mag duidelijk zijn dat het Buurtzorgmodel afwijkt van traditionele, meer hiërarchisch opgebouwde modellen en meer aansluit bij de behoefte naar ander soort zorg en een vrije vorm van werken. Dit sluit aan bij de huidige samenleving omdat mensen steeds meer waarde hechten aan autonomie, verantwoordelijkheid, open communicatie en betrokkenheid. Volgens Mutsaers et al. (2020) is de keuze voor een platte organisatiestructuur afhankelijk van de context en ambities van een organisatie en heeft het als doel om het contact tussen werkvloer en management te verbeteren, de autonomie van medewerkers te vergroten en kosten te reduceren. Dit sluit eveneens aan bij een maatschappelijk belang van toegankelijke en duurzame zorg voor jongeren, zodat langdurige problemen en maatschappelijke kosten voorkomen worden.

Buurtzorg als voorbeeld van Laloux

Vanuit een verklarend oogpunt bieden modellen voor organisatiestructuren en leiderschapsvormen inzicht in hoe de opbouw en inrichting van een organisatie samenhangen met het functioneren, de besluitvorming en de effectiviteit binnen een bepaalde context. Het model van Laloux, te zien in Figuur 1, beschrijft de ontwikkeling van organisaties door verschillende lagen van bewustzijn en complexiteit, waarbij elke laag staat voor een andere manier van organiseren en samenwerken, variërend van hiërarchisch en controlegericht tot zelfsturend en mensgericht.

Figuur 1 Model van Laloux

Dit is gekoppeld aan kleuren, waarbij een zelfsturende organisatie als Buurtzorg Jong een Teal-organisatie wordt genoemd (teal = groenblauw). Vanuit dit model gezien laat Buurtzorg Jong zien te kunnen functioneren op basis van zelfsturing, een gedeeld hoger doel (evolutionary purpose) en het volledige potentieel van de mens (wholeness), wat leidt tot meer betrokkenheid en intrinsieke motivatie bij medewerkers (Laloux, 2016).

Gemeenten en andere organisaties die jeugdzorg organiseren, functioneren volgens Laloux vooral als oranje organisaties, waarbij de nadruk ligt op hiërarchie en resultaatgerichtheid. Tegelijkertijd bevatten ze ook groene elementen, omdat ze waarde hechten aan samenwerking, betrokkenheid en het welzijn van cliënten. Dit geldt ook voor het Leger des Heils, dat ruim 150 jaar geleden is opgericht voor een kwetsbare doelgroep. Het blijft een sterk waardegedreven organisatie en levert daarmee een betekenisvolle maatschappelijke bijdrage, echter is het inmiddels uitgegroeid tot een organisatie waarbij het management meer gecentraliseerd en top-down is georganiseerd dan bij een jongere organisatie als Buurtzorg Jong.

Het succes van Buurtzorg Jong

Wat is er nodig om een zelfsturend team zoals Buurtzorg Jong succesvol te laten functioneren? De piramide van Lencioni maakt inzichtelijk dat er essentiële bouwstenen zijn voor succesvol teamwork. Kwetsbaarheidsvertrouwen vormt de basis, de onderste laag van de piramide en vormt daarmee de veiligheid van het team. Vanuit deze veiligheid kunnen constructieve conflicten, waarin een ieder zich gehoord voelt, leiden tot meer betrokkenheid om in gezamenlijke verantwoordelijkheid te focussen op het doel (Lencioni, 2009). Buurtzorg Jong stimuleert deze open en kwetsbare dialoog. Een medewerker vertelt

dat dit blijkt uit een situatie waarin het team gezamenlijk zocht naar een passende manier om om te gaan met een lastige kwestie rondom ziekte. Zij benadrukt dat een open gesprek de enige weg was om tot een oplossing te komen. Hoewel ze allemaal erkennen dat dit moeilijk is, is het duidelijk dat het belang van het gezamenlijke resultaat voor iedereen scherp voor ogen stond.

Heeft een platte organisatie ook een keerzijde? Hoewel het niet expliciet benoemd is, lijkt het erop dat er weinig doorgroeimogelijkheden zijn, gezien het gebrek aan ‘lagen’. De teamcoach was eerder een jeugd- en gezinswerker en de directeur bekleedde hiervoor de functie van teamcoach. Door geen enkele medewerker is de wens uitgesproken om door te willen groeien. In gesprekken komt terug dat het werk divers en uitdagend is en medewerkers lieten doorschemeren dat het vanwege het brede karakter van het werk, lang kan duren voordat het werk eigen is geworden. Wat ook blijkt uit het feit dat er weinig verloop is in de organisatie. Daarnaast kunnen medewerkers, als gevolg van het zelfsturende karakter, gedurende langere tijd hun eigen uitdaging vormgeven.

Conclusie

Buurtzorg Jong laat zien dat een platte, zelfsturende organisatievorm in de jeugdzorg niet alleen mogelijk is, maar ook leidt tot betrokken en effectieve zorg. Door het vertrouwen in medewerkers, open communicatie en gedeelde verantwoordelijkheid ontstaat een krachtige samenwerking binnen het team, met de gezinnen en met mij als gezinsprofessional. Deze gelijkwaardige en transparante samenwerking versterkt de verbinding tussen ons als samenwerkingspartners en draagt bij aan een gezamenlijke aanpak die écht werkt. Dit staat in scherp contrast met de meer traditionele, hiërarchische structuren die nog veel voorkomen binnen dit domein. Het succes van Buurtzorg Jong onderstreept het belang van autonomie, gelijkwaardigheid en een mensgerichte benadering in het complexe werk met jeugd en gezinnen.

Tegelijkertijd vraagt deze aanpak om voortdurende aandacht voor teamdynamiek en persoonlijke ontwikkeling, zodat professionals gemotiveerd blijven en de kwaliteit van zorg gewaarborgd is. Hiermee biedt Buurtzorg Jong een inspirerend voorbeeld van hoe moderne organisatieprincipes kunnen bijdragen aan betere zorg en meer verbinding in een maatschappij die dat hard nodig heeft.

Bronnenlijst

Braun, D., & Kramer, J. (2015). De corporate tribe. Organisatielessen uit de antropologie. Boom.
Laloux, F. (2016). Reinventing Organizations. Uitgeverij LannooCampus.
Lencioni, P. (2009). De vijf frustraties van teamwork. Hoe je ervoor zorgt dat het samenwerken leuk blijft. Business Contact.
Mutsaers, L., Segijn, S., & Grinwis, K. (2020, 4 maart). Een platte organisatie omvat méér dan minder managementlagen. BOOM Management. Geraadpleegd op 20 juni 2025, van https://boommanagement.nl/artikel/een -platte organisatie -omvat -meer -dan -minder managementlagen/